“บ่อเกลือ” อำเภอหนึ่งในจังหวัดน่าน มีชื่อเสียงด้านการผลิตเกลือภูเขาที่ไม่มีใครเหมือน เนื่องจากเป็นบ่อน้ำเกลือที่เกิดขึ้นเองตามธรรมชาติ ท่ามกลางหุบเขาแห่งเดียวในโลก เราจะพาไปสัมผัสกับความอัศจรรย์แห่งนี้
อำเภอบ่อเกลือ อยู่ห่างจากตัวเมืองน่าน ประมาณ 80 กิโลเมตร เป็นอำเภอเล็ก ๆ มีชื่อเสียงในด้านการทำเกลือบนภูเขาที่ไม่มีที่ใดเหมือน ที่เรียกว่า “บ่อเกลือภูเขาหนึ่งเดียวในโลก” ซึ่งมีอายุเก่าแก่กว่า 800 ปี
บ่อเกลือนี้มีมาแต่โบราณและนำไปจำหน่ายยังกรุงสุโขทัย เชียงใหม่ เชียงตุง หลวงพระบาง รวมถึงสิบสองปันนา จีนตอนใต้เมื่อก่อนนี้จะมีบ่อเกลือหลายบ่อ แต่เดี๋ยวนี้ได้แห้งไปหมด เหลืออยู่เพียงสองบ่อเท่านั้นอยู่ที่บ้านบ่อหลวง ซึ่งในบริเวณนี้จะเป็นที่ตั้งของหมู่บ้านต่าง ๆอีก 8 หมู่บ้าน บ้านบ่อหลวงมีบ่อเกลือสาธารณะอยู่ 2 บ่อ ชาวบ้านจะเรียกว่า บ่อเหนือ และบ่อใต้ บ่อเหนืออยู่ริมแม่น้ำมาง ส่วนบ่อใต้ห่างออก ไปราว 500 เมตรติดเชิงเขาท้ายหมู่บ้าน และด้วยอำเภอบ่อเกลือ มีภูมิทัศน์ที่สวยงาม โอบล้อมด้วย ขุนเขาเขียวขจี บ่อเกลือจึงเป็นแหล่งท่องเที่ยวของจังหวัดน่านที่รอคอยนักเดินทางเข้ามาสัมผัสกลิ่นไอของธรรมชาติและตำนานการทำเกลือบนที่สูง โดยการทำเกลือจะหยุดทำในช่วงเช้าพรรษาและจะทำ อีกครั้งในช่วงออกพรรษา
บ่อใต้
บ่อเหนือ
ปัจจุบันชาวบ้านยังคงต้มแกลือด้วยวิธีแบบดั้งเดิม โดยจะตักน้ำเกลือจากบ่อส่งผ่านมาตามลำไม้ไผ่สู่บ่อพัก การทำเกลือของชาวบ้านบ่อเกลือ จะนำน้ำเกลือที่ตักจากบ่อมาต้มในกะทะประมาณ 4-5ชั่วโมง ให้น้ำเกลือระเหยแห้ง จากนั้นก็จะนำไม้พายมาตักเกลือใส่ตะกร้าที่แขวนไว้เหนือกะทะ เพื่อให้น้ำเกลือไหลลงมาในกะทะทำอย่างนี้ไปเรื่อย จนน้ำในกะทะแห้งหมดแล้วจึงตักน้ำเกลือจากบ่อมาใส่ลงไปใหม่ หลังจากนั้นใส่ถุงวางขายกันหน้าบ้าน เกลือเมืองน่าน ไม่มีไอโอดีนเหมือนเกลือทะเลจึงต้องมีการเติมสารไอโอดีนก่อนถึงมือผู้บริโภค
การจะนำเกลือจากบ่อขึ้นมาต้มทำเกลือใช่ว่าจะกระทำกันได้ง่าย ๆ ชาวบ้านจะต้องทำพิธีเลี้ยงผีเมืองและเจ้ารักษาบ่อเกลือคือ เจ้าซางคำ กันก่อน โดยจะทำทุกปีในวันแรม 8 ค่ำเดือน 5 หรือที่ชาวบ้านเรียกกันว่า "งานแก้ม" ในสมัยก่อนเคยทำกันถึง 7 วัน แต่ปัจจุบันลดลงมา เหลือเพียง 3 วันเท่านั้น ในอดีตชาวบ้าน อำเภอบ่อเกลือจะทำเกลือขึ้นเพื่อใช้ในครัวเรือน แต่เมื่อปัจจุบัน ถนนหนทางสะดวกมากขึ้น ชาวบ้านจึงได้นำเกลือจากที่นี่ออกไปจำหน่ายยังหมู่บ้านต่าง ๆ นอกจากนี้ยังได้มีการนำแปรรูปเป็นผลิตภัณฑ์ต่างๆ เช่น เกลือสปาขัดผิว เกลือแช่เท้า สบู่ดอกเกลือ ให้นักท่องเที่ยวได้ซื้อหากลับบ้าน
สงสัยมั้ยว่า ทำไมบนภูเขา ถึงมีเกลือ ???
จากข้อมูลศึกษาเพิ่มเติมและจากที่ว่าการอำเภอบ่อเกลือ ได้เรื่องว่าบ่อเกลือโบราณ บ้านบ่อหลวง มีหลักฐานทางธรณีวิทยาและมีการสันนิษฐานเอาไว้ว่าบริเวณแห่งนี้มีการตกตะกอนของน้ำทะเลในยุคเพอร์เนียน (Permian) ซึ่งเป็นยุคสุดท้ายในมหายุคพาลีโอโซอิก (Paleozoic Era) (ระหว่าง 250-299 ล้านปีมาแล้ว) ซึ่งน่าจะมีชั้นเกลือหินใต้ดินหรือเป็นโดมเกลือหินอยู่ในบริเวณนี้ และอาจจะบังเอิญขุดไปเจอบ่อน้ำที่มีรสชาติเค็มผุดออกมาจากใต้ดิน จนทำให้เกิดการผลิตเกลือจากบ่อน้ำเค็มบริเวณนี้ ซึ่งปัจจุบันเหลืออยู่เพียงไม่กี่บ่อเท่านั้น และบ่อน้ำเค็มนี้ยังคงมีน้ำผุดขึ้นมาอยู่ตลอดเวลา ซึ่งไม่เคยเหือดแห้งลงไปเลย นับว่าเป็นเรื่องที่น่ามหัศจรรย์จริงๆ
เป็นอีกสถานที่หนึ่งที่เราแนะนำให้มาชมด้วยตัวเอง และ นอกจากบ่อเกลือโบราณแล้ว ที่นี่ยังมีสถานที่ท่องเที่ยวอื่นๆ ให้เราได้ชม ได้สัมผัสกับธรรมชาติ อีกมากมาย ....TRIPWALKERS