ธรรมมาสสิงห์เทินบุศบก....มรดกของชาติ

ศิลปกรรมที่ใช้ในการตกแต่งธรรมมาสสิงห์ของช่างญวนนี้ ล้วนเป็นภาพที่มีความในเชิงสัญลักษณ์แบบพุทธศาสนานิกายมหายานแบบจีนผสมกับเรื่องราวในไตรภูมิและชาดกประกอบกัน หล่อหลอมจนเป็นงานศิลปะพื้นบ้านของอีสานที่มีเอกลักษณ์และมีแห่งเดียวในโลก... ธรรมมาสสิงห์เทินบุศบก....มรดกของชาติ

วัดศรีนวลแสงสว่างอารมณ์ ตั้งอยู่ที่ บ้านชีทวน ตำบลชีทวน อำเภอเขื่องใน จังหวัดอุบลราชธานี ภายในวัดมีธรรมมาสเก่าที่ตั้งอยู่ในศาลาการเปรียญหรือหอแจกแบบอีสาน ธรรมมาสมีลักษณะเป็นรูปสิงห์ยืนเทินปราสาท สร้างด้วยอิฐถือปูน ยอดปราสาทเป็นเครื่องไม้เป็นชั้นลดหลั่น บนตัวธรรมาสน์สิงห์ประดับประดาด้วยกระจกสีต่าง ๆ อย่างสวยงาม สร้างขึ้นโดยช่างชาวญวน พระอุปัชฌาวงศ์ พรหมฺสโร และนายคำหมา แสงงาม ปัจจุบันธรรมมาสสิงห์นี้ใช้เป็นที่สำหรับให้พระสงฆ์นั่งเทศน์มหาชาติในงานบุญเดือน 4 หรือบุญผะเหวด หรือบุญมหาชาติ

ประวัติวัดศรีนวลแสงสว่างอารมณ์ ตามที่มีการบันทึกไว้ เป็นวัดในสังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย ตั้งเมื่อ พ.ศ. 2340 โดยมีญาครูก้อมเป็นผู้นําชาวบ้านสร้างวัดขึ้น ต่อมาคุณยายศรีนวลเห็นว่าบริเวณวัดคับแคบจึงได้บริจาคที่ดินเพิ่มเติม ชาวบ้านจึงตั้งชื่อวัดว่า “วัดศรีนวล” ภายหลังได้เพิ่มชื่อว่า “แสงสว่างอารมณ์” ต่อท้าย และใช้เรียกวัดศรีนวลแสงสว่างอารมณ์มาจนถึงปัจจุบัน ได้รับพระราชทานวิสุงคามสีมา เมื่อ พ.ศ. 2347 เขตวิสุงคามสีมา กว้าง 12.30 เมตร ยาว 17.80 เมตร การบริหารและการปกครอง มีเจ้าอาวาสเท่าที่ ทราบนาม คือ รูปที่ 1 ญาครูก้อม รูปที่ 2 พระวงศ์ พรหฺมสโร พ.ศ. 2430-2492 รูปที่ 3 พระทอง พ.ศ. 2493-2508 รูปที่ 4 พระข่าย พ.ศ. 2509-2513 รูปที่ 5 พระเสงี่ยม โฆสโก พ.ศ. 2514-2522 รูปที่ 6 พระพันธ์ จารุวณฺโณ พ.ศ. 2523-2532 รูปที่ 7 พระอธิการทา สุขกาโม ตั้งแต่ พ.ศ. 2532-

หอแจก หรือศาลาการเปรียญ ของวัดศรีนวลแสงสว่างอารมณ์ เป็นอาคารไม้ มีขนาดความกว้าง 12 เมตร ยาว 17 เมตร ยกพื้นสูงประมาณ 50 เซนติเมตร พื้นปูด้วยไม้ มีฝาผนังด้านทิศตะวันออกด้านเดียว หลังคาทรงจั่วมุงด้วยสังกะสี ฝ้าเพดานจะมีภาพจิตรกรรมวาดบนแผ่นสังกะสีและแผ่นไม้เป็นลวดลายต่าง ๆ เช่น ราหู ดอกไม้ ใบไม้ สัตว์ต่าง ๆ ดวงดาว พญานาค และหงส์ เป็นต้น ภายในศาลาการเปรียญมีธรรมมาสสิงห์เทินบุษบกที่สวยงามตั้งอยู่ ศาลาการเปรียญนี้จะใช้ประโยชน์ในงานบุญประเพณีต่าง ๆ ของบ้านชีทวน เช่น บุญมหาชาติหรือบุญผะเหวด การเทศนาช่วงเข้าพรรษา

ธรรมมาสสิงห์เทินบุษบกนี้ตั้งอยู่ในหอแจกหรือศาลาการเปรียญของวัดศรีนวลแสงสว่างอารมณ์ มีลักษณะเป็นรูปสิงห์ยืนเทินปราสาท สร้างด้วยอิฐถือปูน ยอดปราสาทเป็นเครื่องไม้เป็นชั้นลดหลั่น บนตัวธรรมาสสิงห์ประดับประดาด้วยกระจกสีต่าง ๆ อย่างสวยงาม สร้างขึ้นระหว่างปี พ.ศ. 2468-2470 โดยพระอุปัชฌาวงศ์ พรหมฺสโร เจ้าอาวาสในสมัยนั้นได้ให้ช่างชาวญวน (ชาวเวียดนาม) ชื่อ เวียง หรือชาวบ้านเรียกว่า แกวเวียง ซึ่งมาขออาศัยอยู่ภายในวัดเป็นผู้สร้างธรรมมาสสิงห์ในส่วนฐานจนถึงยอดธรรมมาส ส่วนงานบันไดนาค รั้วกั้น พร้อมกับเสาหงส์เป็นฝีมือของพระอุปัชฌาวงศ์ พรหมฺสโร และนายคำหมา แสงงาม ศิลปินแห่งชาติ สาขาทัศนศิลป์ (การปั้นแกะสลัก) ซึ่งเป็นลูกศิษย์ที่มาเรียนวิชาศิลปะกับพระอุปัชฌาวงศ์

ศิลปกรรมที่ใช้ในการตกแต่งธรรมมาสสิงห์ของช่างญวนนี้ ล้วนเป็นภาพที่มีความในเชิงสัญลักษณ์แบบพุทธศาสนานิกายมหายานแบบจีนผสมกับเรื่องราวในไตรภูมิและชาดกประกอบกัน หล่อหลอมจนเป็นงานศิลปะพื้นบ้านของอีสานที่มีเอกลักษณ์และมีแห่งเดียวในโลก

วัตถุประสงค์ในสร้างธรรมมาสสิงห์นี้คือเป็นที่สำหรับให้พระสงฆ์นั่งเทศน์มหาชาติในงานบุญเดือน 4 หรือบุญผะเหวด หรือบุญมหาชาติเท่านั้น ซึ่งจะจัดขึ้นปีละครั้งตามประเพณีฮีต 12 ของชาวอีสาน การเทศน์นี้จะมีทั้งหมด 13 กัณฑ์ ชาวอีสานมีความเชื่อว่าการฟังเทศน์มหาชาติจะได้อานิสงค์สูง หากฟังครบทั้ง 13 กัณฑ์จบภายในวันเดียวจะทำให้ผู้นั้นได้มนุษย์สมบัติ สวรรค์สมบัติ หรือนิพพานสมบัติ หากปรารถนาที่จะพบพระศาสนาของพระศรีอริยเมตไตรยก็จะได้พบสมความปรารถนา

เมื่อธรรมมาสถูกใช้งานเป็นเวลานานและมีความทรุดโทรมลง ในปี พ.ศ.2536 ชาวบ้านได้เห็นความสำคัญว่าควรอนุรักษ์ของดีนี้ไว้  จึงได้ช่วยกันบริจาคทรัพย์สินสมทบทุนกับกรมศิลปากร ในการบูรณะธรรมมาสไว้และได้ขึ้นทะเบียนเป็นมรดกของชาติ นอกจากนั้นแล้วยังงดใช้งานธรรมมาสนี้ด้วย จากการอนุรักษ์ดังกล่าว ทำให้วัดศรีนวลแสงสว่างอารมณ์ ได้รับรางวัลอนุรักษ์สถาปัตยกรรมดีเด่น ประจำปี 2556 ประเภท “ปูชนียสถานและวัดวาอาราม” จากสมาคมสถาปนิกสยาม

หากใครมาที่ บ้านชีทวน จ.อุบลราชธานี คงไม่พลาด ที่จะเข้ามาชมความสวยงามของศิลปะ และ เรื่องราวอันมีเอกลักษณ์ อันเป็นมรดกของชาติ ....TRIPWALKERS